5. Verantwoordingsorgaan

Het Verantwoordingsorgaan (het VO) heeft de bevoegdheid een oordeel te geven over het handelen van het bestuur aan de hand van het bestuursverslag, de jaarrekening en andere informatie, waaronder de bevindingen van het intern toezicht over het door het bestuur uitgevoerde beleid, evenals over beleidskeuzes voor de toekomst. Hierbij heeft het VO de mogelijkheid te overleggen met andere organen van het pensioenfonds, zoals de Raad van Toezicht, de externe accountant en de externe actuaris. Het VO heeft recht op informatie die het met het oog op de uitoefening van zijn taak redelijkerwijs nodig acht. Het VO adviseert het bestuur, gevraagd of uit eigen beweging, over:

• het beleid inzake beloningen;
• de vorm en inrichting van het intern toezicht;
• de profielschets voor de leden van de Raad van Toezicht;
• het vaststellen en wijzigen van een interne klachten- en geschillenprocedure;
• het vaststellen en wijzigen van het communicatie- en voorlichtingsbeleid;
• gehele of gedeeltelijke overdracht van de verplichtingen van het pensioenfonds of de overname van verplichtingen door het pensioenfonds;
• liquidatie, fusie of splitsing van het pensioenfonds;
• het sluiten, wijzigen of beëindigen van de uitvoeringovereenkomst;
• het omzetten van het pensioenfonds in een andere rechtsvorm;
• het samenvoegen van het pensioenfonds met andere pensioenfondsen; en
• de samenstelling van de feitelijke premie en de hoogte van de premiecomponenten. 

Op grond van de statuten bestaat het VO uit zes leden, twee vanuit elk van de drie geledingen (werkgever, deelnemers en pensioengerechtigden). In 2022 zijn er verkiezingen geweest op grond waarvan de geleding ‘deelnemers’ en ‘pensioengerechtigden’ is gewijzigd. Mevrouw Gea Eleveld (namens de ‘deelnemers’) en de heer Uwe Heiligers (namens de ‘pensioengerechtigden’) zijn uit het VO getreden in juni 2022. Per dat moment zijn mevrouw Gytha van der Ward – Olde-Riekerink (namens de ‘deelnemers’) en de heer Paul Langeveld (namens de ‘pensioengerechtigden’) toegetreden.

VO overleg
Het VO heeft in 2022 negen keer regulier vergaderd en drie incidentele vergaderingen gehad. De voorzitter van het bestuur heeft deelgenomen aan de meeste van de reguliere VO-vergaderingen, waarbij hij nadere uitleg aan en toelichting op relevante beleidsontwikkelingen en adviesaanvragen heeft gegeven. Ook heeft hij antwoorden gegeven op de op dat moment bij het VO levende vragen. In de gevallen waar de voorzitter van het bestuur niet aanwezig was, werd zijn plek ingenomen door een ander bestuurslid en/of de directeur van het bestuursbureau.

De incidentele vergaderingen van het VO zijn ingelast, omdat enerzijds er meer tijd nodig was om de agenda van reguliere vergaderingen afdoende af te handelen. Anderzijds waren er ‘niet-reguliere’ onderwerpen die dermate belangrijk waren en meer tijd nodig hadden om voldoende te kunnen doorgronden.

Overleg met bestuur en RvT
Aanvullend heeft het VO in 2022 twee vergaderingen gehad met het (voltallige) bestuur en heeft het VO ook twee keer overleg gehad met de Raad van Toezicht. Het VO heeft de (concept-)stukken voor het jaarverslag gelezen en heeft het VO zich vergewist van de activiteiten van adviseurs van het pensioenfonds, zoals de externe accountant en de externe actuaris.

Informatievoorziening
Met het bestuur heeft het VO in 2022 nadere afspraken gemaakt over de informatievoorziening. Naast het ter beschikking stellen van notulen van bestuursvergaderingen en de gebruikelijke periodieke fondsdocumenten (bijv. kwartaalrapportages), wordt het VO binnen twee weken na elke bestuursvergadering up-to-date gehouden over een selectie van onderwerpen met bijbehorende stukken. Daarnaast heeft het VO buiten de overleggen om de mogelijkheid tot het stellen van vragen aan het bestuur/bestuursbureau. Ook hier heeft het VO in 2022 op gezette tijden gebruik van gemaakt. Kortom, met dit alles is het VO in 2022 in ruim voldoende staat geweest om ‘in de actualiteit’ de VO-taken uit te voeren. Verder is het VO ook in 2022 naar volle tevredenheid ondersteund door het bestuursbureau.

Opleiding
Het VO heeft in 2022 wederom voldoende aandacht kunnen besteden aan opleiding. Zo hebben de leden van het VO toegang tot verschillende vaktechnische en pensioen-inhoudelijke kanalen en worden opleidingen gevolgd door de leden. Tevens heeft het VO in 2022 aan twee heidagen deelgenomen samen met het bestuur en de Raad van Toezicht. Deze bijeenkomsten met andere organen van het fonds worden door het VO zeer gewaardeerd.

Code Pensioenfondsen
Tot slot, en in de context van de Code Pensioenfondsen, heeft het VO bij de verkiezingen ingezet op de in de Code opgenomen diversiteitseisen. Dat is gelukt voor wat betreft de eis van ten minste een vrouw en niet gelukt voor de eis van een persoon jonger dan 40 jaar. Tevens heeft het VO, mede ook gegeven de wisselingen in 2022, minder aandacht genomen voor de zelfevaluatie. Dat zal in 2023 weer de nodige aandacht krijgen.

In het jaar 2022 heeft het VO de volgende onderwerpen kritisch gevolgd:
•         Wet toekomst pensioenen;
•         Kosten- en kostenontwikkeling;
•         Communicatie, onder meer over het te bereiken ouderdomspensioen.

Wet toekomst pensioenen
Het VO is mondeling tijdens de reguliere VO-vergaderingen en vanaf het vierde kwartaal 2021 maandelijks schriftelijk op de hoogte gehouden van de planning van de bestuursactiviteiten rondom de Wet toekomst pensioenen en de vorderingen daarop. Het plan van aanpak van het bestuur, de voortgangsrapportages en achterliggende documentatie over verschillende onderwerpen zijn gedeeld met VO. Het VO heeft hier zijn eigen plan van aanpak op geënt en heeft zich per deelonderwerp de vraag gesteld welke rol het moet en wil spelen. Hierbij komen inrichtingsvraagstukken als risicohouding, de solidariteitsreserve, invaren en compensatie aan de orde als ook de communicatie in deze context. Dit onderwerp zal in 2023 naar verwachting nog meer aandacht vragen van het VO. Het VO acht het hierbij van groot belang dat er voldoende dialoog en afstemming met het bestuur plaats blijft vinden over dit onderwerp; een ambitie die het bestuur ook ten volle deelt met het VO.

Kosten en kostenontwikkeling
Over het onderwerp ‘Kosten en kostenontwikkeling’ heeft het VO in 2022 geen terugkoppeling gehad om dit onderwerp te kunnen bekijken en beoordelen. Het VO had (en heeft) dit onderwerp als een aandachtsgebied bepaald omdat er de afgelopen jaren mutaties hebben plaatsgehad bij onze externe uitvoerders/adviseurs en zich afvroeg (en afvraagt) welke impact deze bewegingen hebben gehad op de kosten over de jaren heen. Vanwege het uitblijven van de terugkoppeling in 2022 heeft het VO besloten om dit aandachtsgebied voor 2023 aan te houden.

Communicatie, onder meer over het te bereiken ouderdomspensioen
Het VO heeft gedurende 2022 een aantal keren de communicatie over pensioenen, het te bereiken pensioen in het bijzonder, onder de aandacht gebracht bij het bestuur. Dit is begonnen bij het jaaroordeel zoals opgenomen in het jaarverslag 2021 en heeft dit verder een plek gekregen bij een aantal uitgebrachte adviezen als ook in de dialoog met het Bestuur. Het VO vond deze discussie met name belangrijk door het grote verschil tussen de daadwerkelijke opbouwpercentages over de afgelopen jaren enerzijds en het maximale opbouwpercentage anderzijds en dat tegelijkertijd in de bepaling van het te bereiken pensioen werd/wordt uitgegaan van het maximale opbouwpercentage. Met het bestuur heeft het VO op weg naar eind 2022 stilgestaan bij de navigatiemetafoor als middel om het inzicht voor de deelnemers te vergroten over het daadwerkelijk opgebouwd pensioen en het reëel te bereiken pensioen in de verschillende scenario’s. Hierbij is vastgesteld dat dit middel vooralsnog als toereikend kan worden beschouwd.

Het VO heeft in 2022 in totaal zeven adviesaanvragen ontvangen waarover adviezen zijn uitgebracht. De adviezen zijn gegeven over de volgende onderwerpen: 

• Een positief advies over het communicatiebeleidsplan en de communicatie jaarstart 2022 (advies van 20 januari 2022).
• Een negatief advies over het instellen van een ondergrens aan de premiedekkingsgraad (advies van 11 mei 2022).
• Een positief advies over het voorgenomen besluit tot aanpassing van de beloning van de bestuursleden (advies van 12 mei 2022).
• Een positief advies over het voorgenomen besluit tot aanpassing van het klachten- en geschillenreglement (advies van 1 juli 2022).
• Een positief advies over het voorgenomen besluit tot aanpassing van de premie voor de vrijwillige regeling Anw-aanvulling (advies van 6 oktober 2022).
• Een positief advies over de vaststelling van de feitelijke premie over 2023 (advies van 22 december 2022).
• Een positief advies over het voorgenomen besluit over de wijziging van de uitvoeringsovereenkomst (advies van 23 december 2022).

Gegeven de bijzondere aard ervan worden drie adviezen nader toegelicht.

Negatief advies ‘Instellen ondergrens Premiedekkingsgraad’
Na zorgvuldige beraadslagingen en een intensief traject van vragen en antwoorden met het bestuur kwam het VO uiteindelijk tot een negatief advies met name ingegeven door aspecten van evenwichtigheid, proportionaliteit en uitlegbaarheid. Het bestuur heeft hier vervolgens kennis van genomen en is gekomen met een gewijzigde adviesaanvraag waarbij wijzingen waren opgenomen die (deels) tegemoet kwamen aan bezwaren van het VO. Uiteindelijk heeft het VO niet opnieuw geadviseerd over deze gewijzigde adviesaanvraag omdat deze adviesaanvraag door het bestuur is teruggenomen als gevolg van de tripartite overeenkomst die het bestuur met sociale partners eind december 2022 hebben gesloten.

Positief advies ‘Vaststelling feitelijke premie 2023’
Met ingang van 2018 wordt de gedempte kostendekkende premiemethodiek toegepast. Hierbij stelt het bestuur de relevante parameters voor een periode van 5 jaar vast (2018-2022). In 2022 heeft het bestuur het VO meegenomen in de herijking van deze parameters voor een nieuwe periode van 5 jaar (2023-2027). Gelet op de impact op de pensioenopbouw heeft het VO hierbij aandacht gevraagd voor de bijzondere economische omstandigheden in 2022. Naar mening van het VO heeft het bestuur dit op gepaste wijze gedaan. Mede om die reden heeft het VO positief geadviseerd over de premiestelling voor 2023.

Positief advies ‘Wijziging van uitvoeringsovereenkomst’
Het overlegtraject dat aan de wijziging van de uitvoeringsovereenkomst voorafging tussen de sociale partners en het bestuur ging over indexatie, aanpassingen naar de huidige pensioenregeling (collective defined contribution) en over voorbereidingen te treffen voor het nieuwe pensioenstelsel (keuze solidaire premieregeling en de intentie tot invaren). Het VO is in dit intensieve overlegtraject meegenomen en voorzien van de relevante informatie, documentatie en toelichting. Hierdoor is het VO, ondanks een zeer korte doorlooptijd, in staat geweest om een weloverwogen en positief luidend advies te kunnen uitbrengen. 

Het is een op verschillende onderdelen bijzonder jaar geweest. Met een indexatie van 10% per 1 januari 2023 (over de afgelopen jaren bezien een historische ‘plus’), een actuele dekkingsgraad ultimo 2022 van 129,5% (na verwerking van de genoemde indexatie). Maar ook een slecht beleggingsjaar waarin het pensioenvermogen van het pensioenfonds een over het afgelopen jaar bezien aanzienlijke ‘min’ heeft laten zien (-18%).

Rol bestuur
Het bestuur heeft duurzaam beleggen in 2022 onverminderd hoog op de agenda gehad in lijn met de visie van het fonds en het vastgestelde strategische beleggingsbeleid.

Het bestuur heeft tevens het afgelopen jaar slagen gemaakt in het (nog) verder professionaliseren samen met het bestuursbureau. Dit is voor het VO zichtbaar tot uiting gekomen met bijvoorbeeld de verbeterde informatieverstrekking, voortgangsrapportages WTP en ondersteuning aan het VO en het bestuur.

Het bestuur heeft een mooie en belangrijke rol gespeeld bij de totstandkoming van de tripartite overeenkomst, waardoor, naast een passende indexatie en aanpassingen van de bestaande pensioenregeling, ook hobbels zijn weggenomen op weg naar de nieuwe pensioenregeling. Het VO onderschrijft het grote belang van deze stap in de transitie waar het pensioenfonds de komende periode doorheen zal moeten; verdere vertraging zou onwenselijk zijn geweest.

Het VO heeft het concept intern toezicht rapport over 2022 van de Raad van Toezicht ontvangen en ook met de Raad van Toezicht besproken. Het VO heeft haar waardering uitgesproken richting de Raad over de inhoud van dit rapport en heeft dit rapport meegenomen in het komen tot het algemeen oordeel.

Besluitvorming door het bestuur
De besluitvormingsprocessen van het bestuur hebben zich gekenmerkt door het naar behoren doorgronden van voorliggende vraagstukken en actuele ontwikkelingen, het adequaat analyseren van voor- en nadelen van aanwezige keuzemogelijkheden en het gedegen beargumenteren van de uiteindelijke genomen besluiten. Hierbij heeft het bestuur rekening gehouden met het belangrijke beginsel van evenwichtige belangenafweging en dit voornamelijk kwalitatief meer zichtbaar en expliciet gemaakt. Naar het oordeel van het VO is vastlegging in notulen en in besluitvormingsdossiers transparant.

Informatieverstrekking door het bestuur
Met de nieuwe aanpak die het VO met het bestuur heeft afgesproken in 2022 over de informatieverstrekking is de tijdigheid en volledigheid van het delen van informatie met het VO voldoende gewaarborgd. Ook de rol die het VO heeft te spelen bij de weg naar het nieuwe pensioenstelsel heeft voldoende aandacht bij het bestuur. Het VO heeft in die zin een goede plek in het plan van aanpak van het bestuur.

Conclusie
Alles overwegende is het VO tot de conclusie gekomen dat het bestuur goed, evenwichtig en deskundig heeft geacteerd in 2022. Het VO oordeelt dat het bestuur op een verantwoorde wijze is gekomen tot besluitvorming over beleidskeuzes met een actueel karakter en beleidskeuzes met een toekomstig vizier.

In 2023 zal de nadere invulling en te maken keuzes inzake de Wet toekomst pensioenen voor het VO verreweg het meest wezenlijke aandachtsgebied zijn. Naast dit aandachtsgebied zal het doorgeschoven aandachtsgebied over de kosten en kostenontwikkeling ook blijven staan en worden opgevolgd in 2023.